Ius mentis Homepage | Categorieën | Lijst A-Z | Willekeurig artikel | Herpubliceren? | Over deze site | Blog | Contact
 

De thuiskopie in het Nederlands auteursrecht

Op grond van artikel 16b en 16c Auteurswet 1912 mag men enkele exemplaren van een werk maken voor eigen oefening, studie of gebruik. Dit heet een thuiskopie. Een dergelijke kopie mag niet aan derden ter beschikking worden gesteld. Het is niet vereist dat je het origineel zelf gekocht hebt om een thuiskopie van een werk te mogen maken.

Het downloaden uit illegale bron valt echter niet (meer) onder deze wetsartikelen. Hoewel onze wet altijd zo werd uitgelegd, heeft in april 2014 het Hof van Justitie bepaald dat een auteurswet geen downloaden uit illegale bron mag toestaan. Nederland heeft dus een downloadverbod.

Voor een thuiskopie op een drager, zoals een beschrijfbare CD of een harde schijf, van een muziekwerk is een vergoeding verschuldigd. Deze moet de fabrikant van de (lege) drager betalen.

Inhoudsopgave

De wettelijke basis voor de thuiskopie

De basis voor de thuiskopie is te vinden in artikel 16b van de Auteurswet 1912. Lid 1 van dit artikel bepaalt:

Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd, (...) de verveelvoudiging, welke beperkt blijft tot enkele exemplaren en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van degene die de verveelvoudiging vervaardigt of tot het verveelvoudigen uitsluitend ten behoeve van zichzelf opdracht geeft.

Voor thuiskopiën op dragers zoals CD's of DVD's is er het vergelijkbare artikel 16c. De belangrijkste elementen van de thuiskopie-regeling zijn:

Enkele exemplaren

De wet is niet duidelijk hoe veel exemplaren van een werk mogen worden gemaakt als thuiskopie. In de literatuur hanteert men een richtlijn van 2 à 3 kopieën. Het hangt natuurlijk een beetje af van het soort werk en de situatie waarin de kopie wordt gemaakt. Bij een muziekwerk op CD zit je al gauw aan de vier tot vijf kopieën: de "geripte" opname van de CD, de hiervan gemaakte MP3, de kopie in de draagbare MP3-speler, de kopie van de CD voor in de auto en misschien nog wel een kopietje voor op het werk. Dit valt nog te verdedigen, maar bij vijf kopieën van een foto wordt dat al een stuk lastiger.

Eigen oefening, studie of gebruik

Zoals de naam al aangeeft, moet het gaan om een kopie voor thuis. In de terminologie van de wet moet er sprake zijn van een exemplaar voor "eigen oefening, studie of gebruik". Dit is een zeer brede formulering. Er zijn maar weinig handelingen te bedenken die je zou kunnen verrichten met een werk die hier niet onder vallen. Essentieel is wel dat het een eigen exemplaar blijft. De kopie mag dus niet aan derden ter beschikking worden gesteld. Het is dan immers geen eigen gebruik meer.

Opdracht geven tot verveelvoudiging

Iemand die een thuiskopie wil hebben van een werk, moet die zelf maken. Hij kan ook een ander opdracht geven om voor hem een thuiskopie te maken, maar die kopie moet dan wel uitsluitend voor de opdrachtgever bestemd zijn. De maker van de kopieën mag dus niet bijvoorbeeld voor het gemak 100 exemplaren maken als hij verwacht dat 100 mensen hem om een thuiskopie gaan vragen.

Een thuiskopie van een geluids- of video-opname mag niet in opdracht op CD of DVD worden gemaakt. Artikel 16c, dat specifiek de thuiskopie op zo'n drager regelt, zegt nergens dat je iemand opdracht mag geven tot het maken van een thuiskopie. Je moet het zelf doen. Je mag dus bijvoorbeeld niet een CD voor een vriend kopiëren en claimen dat dat een thuiskopie in opdracht is. Wel mag je hem die CD uitlenen. Hij mag dan zelf daar een kopie voor eigen oefening, studie of gebruik van maken, en daarna het origineel teruggeven.

Door rechtmatige verkrijger of niet?

De wet zegt niet dat een thuiskopie alleen mag worden gemaakt door de rechtmatige verkrijger van het origineel. Ook niet dat het origineel rechtmatig gepubliceerd of aangeboden moet zijn. Echter, het Europese Hof van Justitie heeft bepaald dat de wet tóch zo moet worden gelezen. Downloaden uit illegale bron is daarmee verboden.

Wetsgeschiedenis

Een juridiche eis dat alleen een koper van het origineel een thuiskopie mag maken, staat niet in het wetsartikel. Dit lijkt ook nooit de bedoeling te zijn geweest van dit artikel. Het stamt uit de tijd waarin men met carbonpapier een artikel kon overtikken. De kwaliteit van mechanische reproducties in die tijd (stencilmachines, audio cassetterecorders) was dusdanig laag dat een kopie thuis geen probleem kon vormen. Die kopie kon immers nooit de markt voor het (hoge kwaliteit) origineel aantasten. Bovendien is het vrijwel onmogelijk om na te gaan wie er een kopie thuis maakt en of deze wel in het bezit was van het origineel toen de kopie werd gemaakt.

Het is toegestaan om een kopie voor eigen oefening, studie of gebruik te maken van een werk waarvoor niet is betaald door de kopieerder, mits dat maar op een of andere manier legaal verkregen is. Je mag dus voor jezelf een gehuurde of geleende CD kopiëren. Deze kopie mag echter niet aan derden ter beschikking worden gesteld.

Artikel 45k, dat handelt over de reservekopie voor computerprogramma's, stelt wel expliciet dat alleen de rechtmatige verkrijger van een programma er een reservekopie van kan maken.

Juridische bronnen

Lange tijd werd gezegd dat ook het downloaden uit illegale bron (bijvoorbeeld Usenet of Bittorrent) hiermee legaal zou zijn. Dit was gebaseerd op de nodige juridische bronnen. Zo verklaarde de minister enkele jaren geleden (Kamerstuk 28 482, nr. 5, blz. 33):

Het ontbreken van de eis dat het origineel legaal moet zijn, kan er dus toe leiden dat van een illegale bron legale privié-kopieën worden gemaakt, voor zover de overige voorwaarden die artikel 16c stelt in acht worden genomen. De beperking inzake privié-kopieëren staat het niet toe dat zo'n kopie wordt afgegeven of wordt openbaar gemaakt. Het heeft mijn voorkeur dat alleen van een legale bron een privé-kopie wordt gemaakt.

In 2010 werden twee arresten gewezen in hoger beroep door het Gerechtshof Den Haag. In zowel het arrest inzake Stichting Thuiskopie en het arrest tegen Usenetplatform FTD werd expliciet bevestigd dat onze wet downloaden uit illegale bron toestaat.

Hof van Justitie

Sinds april 2014 is bovenstaande argumentatie achterhaald. Toen bepaalde het Europese Hof van Justitie (arrest) dat een wettelijke thuiskopie-regeling alleen mag als deze beperkt is tot legale bronnen. Ons 'brede' thuiskopie-artikel is daarmee in strijd met Europees recht.

In de media heet dit een "downloadverbod" maar juridisch komt het erop neer dat downloaden uit illegale bron niet langer als thuiskopie legaal mag zijn. Of het wetsartikel van de thuiskopie nog aangepast moet worden of dat we het gewoon beperkt moeten lezen, is nog onduidelijk.

De gebruikte techniek maakt overigens niet uit: ook streamen uit illegale bron valt onder "downloaden". De wet noemt namelijk nergens de term "downloaden" maar heeft het alleen over "verveelvoudigen" oftewel een kopie maken. En die maak je ook bij streamen, hoewel de kopie dan slechts enkele seconden bestaat.

Uitzonderingen: van welke werken mag geen thuiskopie worden gemaakt

Er zijn een aantal categorieën werken waarvan geen thuiskopie mag worden gemaakt. Ook zijn aan sommige categorieën beperkingen gesteld.

Van de volgende categorieën mag geen thuiskopie worden gemaakt:

Een thuiskopie van geschriften (boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften, muziekpartituren en dergelijke) is toegestaan. Echter, deze moet normaliter beperkt blijven tot een klein gedeelte van het werk. Dit geldt weer niet voor in een dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift verschenen korte artikelen, berichten of andere stukken. Hiervan mag je gewoon een thuiskopie maken. Ook als het geschrift niet meer in druk is, en herdrukken zijn niet te verwachten, dan mag het hele werk worden gekopieerd als thuiskopie. Deze thuiskopie mag dan echter niet aan derden ter beschikking worden gesteld.

Als het gaat om een grafisch werk (zoals teken-, schilder-, en beeldhouwwerken, lithografieën, graveer- en andere plaatwerken, maar geen fotografische werken), dan moet de verveelvoudiging een duidelijk verschil vertonen met het oorspronkelijke werk. Dit verschil moet hem zitten in de grootte of in de werkwijze waarmee de kopie is gemaakt.

Thuiskopie van muziek op dragers

Het is toegestaan om een thuiskopie te maken van een muziekwerk, bijvoorbeeld van CD naar MP3 op een harde schijf. Echter, als deze thuiskopie wordt gemaakt met behulp van een drager zoals een cassettebandje, een beschrijfbare compact disc, een HDD recorder of een tablet, dan is een vergoeding verschuldigd. Dit wordt bepaald in artikel 16c. Omdat het echter nogal onpraktisch zou zijn om bij alle thuiskopieerders deze vergoeding te incasseren, zijn in plaats daarvan de fabrikanten van deze dragers verplicht te betalen.

Hoe wordt de vergoeding vastgesteld en betaald

De fabrikant betaalt een vast bedrag per drager die hij in Nederland op de markt brengt. De hoogte van dit bedrag wordt jaarlijks opnieuw vastgesteld in overleg met de Stichting Onderhandelingen Thuiskopievergoeding. De bedragen worden geïncasseerd door de Stichting de Thuiskopie. Deze verdeelt de ontvangen bedragen vervolgens onder de componisten, scenarioschrijvers, fotografen, muzikanten en andere artiesten.

Voor welke dragers de vergoeding verschuldigd is, wordt van jaar tot jaar bepaald. Als de kans dat er muziek op opgenomen wordt zeer klein is (denk aan bandjes voor een dictafoon), is er geen vergoeding verschuldigd. Ook bij bepaalde nieuwe opslagmedia, bijvoorbeeld flash-geheugens van draagbare MP3-spelers, is geen vergoeding verschuldigd. Dit kan in de toekomst veranderen, zoals dat bijvoorbeeld ook met de data CD is gebeurd.

Voor welke dragers is een vergoeding verschuldigd

Voor 2013-2015 gelden de volgende tarieven:

Producten en opslagcapaciteit Thuiskopievergoeding (ex. BTW)
Cd-r € 0,03
Dvd € 0,03
Externe hard disc (hdd) € 1,00
Audio-/videospeler ≤ 2 GB € 1,00
Audio-/videospeler  > 2 GB € 2,00
Hdd-recorder/settopbox ≤ 160 GB € 2,50
Hdd-recorder/settopbox > 160 GB € 5,00
Telefoon met muziekspeler/smartphone < 16 GB € 2,50
Telefoon met muziekspeler/smartphone ≤ 16 GB € 5,00
Tablet ≤ 8 GB € 2,50
Tablet > 8 GB € 5,00
Pc/laptop € 5,00

Het is niet mogelijk om een vrijstelling te krijgen voor bijvoorbeeld harddisks of data CD-R/RW's op grond van het feit dat de gebruiker er geen muziek op zal bewaren. Voor professioneel gebruik zijn wel vrijstellingen te krijgen. Een drager die alleen voor professioneel gebruik toegepast wordt, valt niet onder de regeling. De professionele gebruiker moet in dat geval een vrijstelling vragen en een afkoopsom betalen aan de Stichting de Thuiskopie.

Gerelateerde artikelen

Gespecialiseerd advies nodig?

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen, of zit u met een juridisch probleem waar u advies over wilt? Neem dan contact op met ICT-jurist Arnoud Engelfriet, auteur van dit artikel.

© Arnoud Engelfriet. Dit werk mag vrij worden verspreid en gepubliceerd zoals bepaald in de licentievoorwaarden.

Laatste wijziging:
6 november 2018