De bindendheid van licenties
Om software van een ander te mogen gebruiken, is een licentie noodzakelijk. Vaak worden deze licenties in de doos met de software meegeleverd (shrink-wrap licentie), of op de website of tijdens de installatieprocedure getoond (click-wrap licentie). Er zijn allerlei manieren om de licentie-voorwaarden aan de gebruiker te tonen. Het is echter niet zo dat de gebruiker altijd gebonden is aan die voorwaarden.
Inhoudsopgave
- Overeenkomsten
- Algemene voorwaarden
- Licentie-overeenkomsten
- Shrink-wrap licenties
- Click-wrap licenties
Overeenkomsten
Een overeenkomst is een afspraak tussen twee partijen waarmee vastligt wat de ene partij voor de ander gaan doen, en meestal ook wat de andere daarvoor terugdoet. Wie een brood koopt bij de bakker, sluit een overeenkomst met de bakker waarin deze zich verplicht het brood aan de klant te leveren. De klant verplicht zich tegelijkertijd de prijs van het brood te betalen. Komt een van beide partijen zijn verplichting niet na, dan kan de andere partij desnoods via de rechter nakoming afdwingen, een schadevergoeding eisen of de overeenkomst laten ontbinden.
Overeenkomsten hoeven niet per se in ruil voor geld te zijn. Iemand die door het draaihekje van een supermarkt naar binnen gaat, verplicht zich een mandje of winkelwagentje te gebruiken. Dit is de voorwaarde waaronder de eigenaar mensen binnen wil laten. Ook dit is een overeenkomst tussen bezoeker en eigenaar, zelfs als de bezoeker niets koopt. Weigert de bezoeker met een winkelwagentje of mandje rond te lopen, dan kan de eigenaar de overeenkomst ontbinden: hij kan dan de bezoeker uit het pand laten zetten.
Naar Nederlands recht komt een overeenkomst tussen twee partijen tot stand wanneer de ene partij een aanbod doet dat de andere partij aanvaardt. Er hoeft dus geen schriftelijk contract getekend te worden. Een mondeling "dat is goed", of door een hekje lopen kan ook prima dienen als aanvaarding. Het probleem is alleen dat dit later lastig te bewijzen is als er geen getuigen waren.
Algemene voorwaarden
Veel producten worden onder bepaalde voorwaarden verkocht. Deze voorwaarden zijn dan onderdeel van de overeenkomst. Zo kan de verkoper bijvoorbeeld de voorwaarde hebben dat men klachten schriftelijk moet indienen of dat ruilen alleen mag binnen zeven dagen op vertoon van kassabon. In veel gevallen worden dergelijke voorwaarden vastgelegd in de zogeheten algemene voorwaarden. Algemene voorwaarden zijn al snel bindend. Meestal worden ze door de gebruiker aan de tegenpartij overhandigd, maar bij bijvoorbeeld de NS of een supermarkt is dit nogal onhandig. De gebruiker kan daarom ook wachten tot de tegenpartij erom vraagt en ze dan overhandigen. Als de tegenpartij er niet om vraagt, maar hij wist wel dat er algemene voorwaarden gebruikt gingen worden, dan is hij er toch aan gebonden.
Omdat het zo makkelijk is om aan algemene voorwaarden gebonden te zijn, legt de wet wel een aantal beperkingen op aan wat men er in mag afspreken. Een algemene voorwaarde mag niet onredelijk bezwarend zijn (een gewone verplichting in een overeenkomst dus wel, want daar kies je zelf voor als je die overeenkomst afsluit). Als uitwerking van deze algemene regel biedt de wet een zwarte lijst en een grijze lijst. Op de zwarte lijst staan veertien bepalingen die bij overeenkomsten met consumenten altijd onredelijk bezwarend zijn. Op de grijze lijst zijn veertien bedingen opgenomen, waarvan vermoed wordt dat deze onredelijk bezwarend zijn.
Op tijd ter beschikking stellen is een absolute voorwaarde. Algemene voorwaarden die op de achterkant van een factuur worden afgedrukt zijn dus niet bindend, want de factuur komt pas nadat de overeenkomst is gesloten. De voorwaarden kunnen worden gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel, maar dan geldt nog steeds dat de gebruiker de tegenpartij er vooraf op moet wijzen dat deze gedeponeerd zijn.
Licentie-overeenkomsten
Wie software schrijft, heeft automatisch het auteursrecht daarop. De auteur van een computerprogramma kan via een licentie anderen toestemming geven om de software te gebruiken.
De meest gebruikelijke manier om software te verspreiden, is door de software in een doos te stoppen en deze in een winkel te koop aan te bieden. Een klant kan dan dit aanbod aanvaarden en in ruil daarvoor de prijs betalen aan de winkelier. Hij wordt dan eigenaar van de doos. De klant wordt echter geen eigenaar van de software. Hij ontvangt slechts een licentie voor het gebruik van de software. Een andere mogelijkheid is dat de software elektronisch ter beschikking wordt gesteld, bijvoorbeeld via een website. De klant kan deze dan downloaden en installeren nadat hij betaald heeft. Ook nu krijgt de klant alleen een licentie en wordt hij geen eigenaar.
Sommige software wordt gratis ter beschikking gesteld, maar wel onder bepaalde voorwaarden. Het programma kan bijvoorbeeld alleen voor niet-commercieel gebruik weggegeven worden. Zogeheten open source software komt weer met een heel andere soort voorwaarden.
De vraag is nu: wanneer en in hoeverre zijn deze licentie-voorwaarden nu geldig?
Op het eerste gezicht lijkt het duidelijk. Door het aanbod "een licentie op deze software onder deze voorwaarden" in de winkel te aanvaarden, komt een overeenkomst tot stand en dus is de klant gebonden aan de voorwaarden. Maar dan moet wel duidelijk zijn dat "onder deze voorwaarden" onderdeel was van de overeenkomst.
Shrink-wrap licenties
De licentie-voorwaarden van software zitten vaak in de doos waarin deze wordt verkocht. Om de doos open te kunnen krijgen, moet de klant het plastic folie (de shrink-wrap verpakking) verwijderen of een zegel verbreken. Volgens de mededeling op de doos gaat de klant door deze handeling akkoord met de voorwaarden in de doos. Een dergelijke licentie wordt een shrink-wrap licentie genoemd. Het is nog maar zeer de vraag of een dergelijke licentie bindend is. Dit lijkt namelijk heel erg op algemene voorwaarden, en die mogen immers niet pas achteraf worden gemeld.
Click-wrap licenties
Bij elektronisch verkopen van software moet de klant vaak ergens op klikken om aan te geven dat hij akkoord is met de voorwaarden. In analogie met "shrink-wrap" wordt dit ook wel een "click-wrap" licentie genoemd. Het hangt sterk van de omstandigheden van het geval af of een dergelijke manier van aanbieden leidt tot een rechtsgeldige overeenkomst. Volgens de Wet Koop op Afstand moet bij elektronische handel de klant vooraf worden ge�nformeerd over de belangrijkste kenmerken van het goed. Omdat de klant feitelijk betaalt voor een licentie, is het duidelijk dat de inhoud van deze licentie vooraf aan de klant meegedeeld moet worden.
Een klant die op een website een programma wil downloaden, en dat alleen maar kan door eerst op "Akkoord" te klikken op de pagina met de voorwaarden, gaat kennelijk akkoord met die voorwaarden. Is de software vrijelijk te downloaden, en staat er op de download-pagina alleen een verwijzing naar de voorwaarden, dan zullen deze waarschijnlijk worden aangemerkt als algemene voorwaarden, en mogen ze dus niet onredelijk bezwarend zijn.
Soms gebeurt het dat de software via FTP aangeboden wordt, met een link naar de FTP-lokatie op de webpagina. Iemand die direct op de FTP-server inlogt en de software downloadt zonder naar de website te gaan, kan dan redelijkerwijs stellen niks te weten van eventuele voorwaarden. Iets vergelijkbaars doet zich voor wanneer de software opgenomen wordt in de collectie van Tucows of een andere grote software-site.
Nog een andere mogelijkheid is dat de klant op de website betaalt, en pas tijdens de installatie de voorwaarden te zien krijgt en moet accepteren om het programma ge�nstalleerd te krijgen. Het is dan goed te verdedigen dat de overeenkomst tot stand kwam via de website, waar tegen betaling de applicatie werd geleverd. De (algemene) voorwaarden die tijdens installatie worden getoond zijn dan niet bindend, tenzij de klant al op de website toegang tot deze voorwaarden had kunnen krijgen. Helaas is er op dit gebied nog geen Nederlandse jurisprudentie.
