Naar een passend beschermingsregime voor forumbeheerders en bloggers
De Richtlijn 2000/31/EG bevat een voor internetdienstverleners belangrijke uitsluitingsgrond van aansprakelijkheid. Kort gezegd zijn zij niet aansprakelijk voor wat hun gebruikers op de website plaatsen. Pas wanneer ze feitelijk weten dat bepaalde inhoud is geplaatst die juridisch gezien evident niet door de beugel kan en ze weigeren deze weg te halen, verandert dat.
Een recente trend lijkt echter te zijn dat rechters deze uitsluitingsgrond niet van toepassing achten op moderators of forumbeheerders bij bijdragen van gebruikers. Op 12 maart jl. vonniste de rechtbank Amsterdam dat de beheerders (moderators) van de site www.internetoplichting.nl onrechtmatig handelden door de discussie over online modewinkel Trendylaarzen niet te verwijderen. Eerder werden vergelijkbare vonnissen gewezen in de zaken Showbiznewz en Martijn. In het kader van strafrecht werd de forumbeheerder van de extreem-rechtse Nationale Alliantie veroordeeld.
Deze vonnissen laten zien dat het regime uit de Richtlijn maar moeizaam past bij de huidige praktijk van forums en blogs. In een artikel in Tijdschrift voor Informatierecht pleit ik dan ook voor een genuanceerder beschermingsregime voor beheerders van interactieve diensten met betrekking tot inhoud van gebruikers. Hieronder een samenvatting van het artikel.
Inhoudsopgave
Moderatie bij forums en blogs
Het openstellen van een site voor bijdragen van derden is niet zonder risico. Internetters discussiëren veel en graag. Een significant percentage van deze .reaguurders. blijkt echter uit op het verstoren van de discussie. De anonimiteit van het toetsenbord nodigt kennelijk uit tot grove, kwetsende, beledigende of gewoon onzinnige reacties. Zeker bij politiek gevoelige onderwerpen is moderatie broodnodig.
Modereren van forumbijdragen (en blogbijdragen) is niet alleen wenselijk om negatieve of onrechtmatige uitingen buiten de deur te houden. Wise, Hamman en Thorson toonden in 2006 aan dat moderatie een sterk positief effect heeft op de participatie door gebruikers.Moderatie is daarmee een must wil men een enigszins succesvol forum of blog kunnen beheren. Elk mij in Nederland bekend forum heeft dan ook een vast team van 'modjes'.
Waar de (trendy) laars wringt
Technisch gezien zijn forums en blogs niet anders dan 'gewone' websites. Er wordt informatie ontvangen van anderen, deze wordt opgeslagen en op verzoek van derden weer doorgegeven. Dit lijkt sterk op het "op verzoek opslaan van van ander afkomstige informatie" uit art. 6:196c lid 4 BW. De voor de hand liggende conclusie is dan ook dat forumbeheerders en bloggers gebruik kunnen maken van de bijbehorende uitsluiting voor aansprakelijkheid.
Echter, uit de wetsgeschiedenis blijkt dat dit niet in alle gevallen zo zal zijn. Bij de invoering van het wetsartikel merkte de minister op:
Volledigheidshalve zij nog opgemerkt dat artikel 6:196c lid 4 BW toepassing mist, indien de deelnemers aan de chatbox op gezag of onder toezicht van de exploitant van de chatbox handelen. De exploitant is dan namelijk geen "host" in de zin van de richtlijn en het wetsvoorstel.
De situatie van chatboxexploitanten en forumbeheerders is natuurlijk sterk vergelijkbaar. Met "onder toezicht van" kan niets anders worden bedoeld dan actieve moderatie zoals hierboven besproken. De moderators/beheerders lezen mee, discussiëren mee en grijpen in als naar hun oordeel de discussie .off topic. raakt, onwelgevallige informatie wordt verspreid, het gebruiksreglement wordt geschonden of mogelijk sprake is van onrechtmatig handelen. Zij houden daarmee toezicht en kunnen dus - aldus de minister - geen aanspraak maken op de bescherming van art. 6:196c lid 4 BW.
Ik ontkom dan ook niet aan de conclusie dat de aansprakelijkheid van forumbeheerders en bloggers in de meeste gevallen via de hoofdregel van 6:162 BW beoordeeld moet worden. Deze open norm schept veel rechtsonzekerheid. Ik acht dit bijzonder onwenselijk, nu blogs en forums zo'n belangrijk deel van internet zijn. Daar komt bij dat zij vaak beheerd worden door 'amateurs', gewone mensen die uit passie of liefde voor het onderwerp hun steentje bijdragen en andere geïnteresseerden bij elkaar brengen en discussie faciliteren. Juist deze mensen hebben relatief weinig juridische kennis of mogelijkheden om deze in te schakelen. En juist deze mensen blijken ten volle aanspreekbaar op onrechtmatig gedrag van hun bezoekers, hun reaguurders. Het wil er bij mij niet in dat een grote professionele internetprovider met eigen juridische afdeling meer wettelijke bescherming geniet dan een individu dat een forum voor zeeschildpadden opzet.
Naar een zorgplicht
Gezien het karakter van sociale sites lijkt mij de enige zinvolle mogelijkheid een inspanningsplicht voor de beheerder. Ik zou dan ook het criterium uit artikel 14 Richtlijn willen omdraaien: het gaat juist niet om bescherming voor partijen die louter passief als doorgeefluik fungeren, maar om bescherming voor partijen die actief zorgen dat de informatie ontdaan wordt van onrechtmatige zaken. Deze actieve zorg draagt bij aan de waarde van de site en verdient juist een beloning. Mijns inziens zouden partijen die kunnen laten zien voldoende actief te modereren, in principe niet aansprakelijk moeten zijn voor wat zij alsnog doorlaten. Dit vertaalt zich juridisch gezien naar een inspanningsplicht: wie kan modereren, moet dat ook gaan doen om gevrijwaard te blijven van claims.
