Octrooirisico's bij open source software
Het gebruik van open source software biedt diverse voordelen, zoals de mogelijkheid om kosten en ontwikkeltijd te reduceren, of om de afhankelijkheid van een bepaalde leverancier te verminderen. Aan het gebruik van open source software is wel een aantal risico's verbonden. Eén van deze risico's is het risico dat men verplicht kan worden om eigen (software) octrooien gratis te moeten licentiëren wanneer men open source software verspreidt die deze octrooien implementeren. Ook bestaat de kans dat bepaalde open source software inbreuk maakt op octrooien (patenten) van derden.
Het is dus zaak de licentievoorwaarden zorgvuldig te bestuderen en een inschatting van de risico's te maken. Een octrooivrijgave is aan te bevelen. De kans dat een bepaald open source pakket inbreuk maakt op een octrooi is niet denkbeeldig.
Daarnaast is het raadzaam de te gebruiken open source software te vergelijken met de eigen octrooiportefeuille. Als de kans bestaat dat een eigen octrooi in een bepaald open source pakket verwerkt is, dient gebruik van dat pakket te worden vermeden.
Inhoudsopgave
- Open source software en octrooien
- Octrooirisico's voor gebruikers van open source software
- Octrooirisico's voor octrooihouders
Open source software en octrooien
Octrooien en open source software zijn fundamenteel niet verenigbaar. De basis van open source software is het delen van broncode en de mogelijkheid om andermans code in een eigen werk op te nemen. Als die code inbreuk maakt op een octrooi, is distributie en gebruik niet mogelijk zonder toestemming van de octrooihouder.
De (vermeende) trivaliteit van software octrooien
In de afgelopen tien jaar zijn er vele tientallen, zo niet honderden nieuwe octrooien op software-gerelateerde uitvindingen verleend. Omdat de criteria hiervoor een stuk lager liggen dan veel programmeurs verwachten, is de algemene mening over software-octrooien niet bepaald positief. De term "software patent" lijkt haast synoniem voor "trivialiteit".
Daarnaast leeft, met name in Europa, de gedachte dat octrooien op software per definitie ongeldig zijn omdat het Europees Octrooiverdrag dit uitsluit. Gezien de huidige uitspraken van de Kamer van Beroep van het Europees Octrooibureau is dit niet juist. Software met een "technisch effect" kan wel degelijk worden geoctrooieerd. Deze uitspraken worden echter vaak genegeerd of als tegen de geest van het Europees Octrooiverdrag afgedaan.
Software-octrooien vermijden
In geval van auteursrechtelijke problemen is het altijd mogelijk om een inbreukmakend programma te vervangen door een eigen, onafhankelijk geschreven versie met vergelijkbare functionaliteit. Bij octrooien kan dit niet. Ook een onafhankelijke implementatie van een octrooi maakt inbreuk. Dit maakt het in veel gevallen onmogelijk om bepaalde functionaliteit te implementeren zonder inbreuk te maken op een octrooi. Dit betekent dat sommige software niet kan worden verspreid volgens de principes van open source software.
Alhoewel het in theorie kan, blijkt het in de praktijk vaak niet of nauwelijks mogelijk om inbreuk op een octrooi te vermijden. Een alternatieve technologie kiezen is vaak geen optie, bijvoorbeeld omdat het octrooi de de facto standaard voor een bepaald bestandsformaat of communicatie-protocol implementeert. En daarnaast lijken software-octrooien vaak zo fundamenteel dat er omheen werken vaak simpelweg niet mogelijk is.
Vanwege deze redenen zijn octrooien niet bepaald populair in de open source gemeenschap. Met name de supporters van de Free Software Foundation voeren een actieve lobby tegen software octrooien.
Octrooirisico's voor gebruikers van open source software
Vanwege het grote aantal mogelijk relevante octrooien en de vermeende trivialiteit ervan, besteden veel auteurs van open source software geen aandacht aan octrooien bij het schrijven van hun software. De kans dat een willekeurig stuk open source software inbreuk maakt op een octrooi is dus niet denkbeeldig.
Een octrooihouder kan het de auteur van een open source pakket erg lastig maken. Dit geldt natuurlijk evengoed voor auteurs van commerci�le software, maar een open source auteur heeft meestal niet de middelen om een licentie te nemen en beschikt niet over een eigen octrooiportefeuille om zijn onderhandelingspositie te verbeteren. Daarnaast maakt de vrije beschikbaarheid van de broncode het bewijzen van inbreuk natuurlijk erg eenvoudig.
Het komt echter niet vaak voor dat een octrooihouder de auteur zelf aanspreekt op inbreuk. Wel krijgen distributeurs van CD-ROM's met open source software regelmatig te maken met claims van octrooihouders. Dergelijke distributie kan immers worden gezien als middellijke inbreuk. Een recent voorbeeld is Linux-distributeur Red Hat die alle MP3-software uit haar distributie heeft verwijderd vanwege mogelijke conflicten met het MP3-licentieprogramma van Thomson Multimedia.
Gebruikers van inbreukmakende open source software kunnen natuurlijk ook worden aangesproken door de octrooihouder. Dit is met name een risico wanneer de gebruiker de open source software in een duur product heeft verwerkt, bijvoorbeeld als onderdeel van de besturingssoftware van een digitale televisie, of als pakket voor het beheren van een Web-site van een krant.
Sommige octrooihouders geven juist een gratis octrooilicentie aan iedereen die hun uitvinding toepast in een open source implementatie. Een voorbeeld is de Open RTLinux Patent License voor US octrooi 5,995,745. Een ieder is vrij het geoctrooieerde proces toe te passen zonder een royalty te hoeven betalen, mits het proces maar wordt geïmplementeerd in software die onder de GPL verspreid wordt. Tegen betaling zijn ook licenties onder andere voorwaarden verkrijgbaar.
Octrooirisico's voor octrooihouders
Gebruik van open source software kan voor een octrooihouder risico's met zich meebrengen. Sommige open source licenties bevatten namelijk bepalingen die de risico's van octrooien van derden voor auteurs en gebruikers van de software moeten beperken. Wie open source software onder deze licenties verspreidt, loopt daardoor de kans automatisch gratis octrooilicenties mee te leveren, of de mogelijkheid om zijn octrooien in te zetten tegen de auteur te verliezen.
Octrooilicenties onder de Mozilla Public License
Zo is iedereen die een bijdrage levert aan een project onder de MPL verplicht om een gratis onbeperkte octrooilicentie op zijn bijdrage te verschaffen.Verder mogen gebruikers van software onder de MPL alleen octrooien op die software uitoefenen tegen de auteur(s) als zij met terugwerkende kracht een redelijke royalty betalen voor hun gebruik van die software. Doen zij dit niet, dan vervalt de licentie met terugwerkende kracht.
Octrooilicenties onder de GNU General Public License
De GNU General Public License (GPL) verbiedt het opleggen van welke beperking dan ook op de rechten verkregen onder de GPL. Gebruikers die dit toch doen, verliezen alle rechten die zij onder de GPL hadden gekregen. Een octrooihouder die een softwarepakket waarin zijn octrooi is geïmplementeerd onder de GPL op de markt brengt, kan dat octrooi nu niet meer gebruiken tegen mensen die dat pakket verder verspreiden of verwerken in hun eigen producten. Een octrooi uitoefenen vormt immers een beperking op de rechten uit de GPL en is dus niet toegestaan. Een concurrent is dus vrij om dat pakket vervolgens in zijn eigen product te verwerken zonder een licentievergoeding te hoeven betalen aan de octrooihouder. Uiteraard moet dat deel van het product (en alle andere delen die er op gebaseerd zijn) vervolgens weer onder de GPL worden verspreid.
Het maakt hierbij niet uit of het octrooi betrekking heeft op de bijdrage die de octrooihouder aan de software heeft geleverd. Ook het enkele verspreiden in ongewijzigde vorm van GPL-software van derden leidt tot de consequentie dat men geen octrooi dat betrekking heeft op die software meer kan inzetten tegen die GPL-software.
Octrooilicenties onder de GNU Library/Lesser General Public License
De GNU Library of Lesser General Public License (LGPL) bevat een vergelijkbare bepaling, echter alleen voor de bibliotheek zelf, niet voor een eventuele applicatie waarmee deze wordt gecombineerd. Octrooien op functionaliteit uit de eigen applicatie hoeven dus niet gratis te worden gelicentieerd.
Het gevaar is echter hiermee niet geheel geweken. Een bibliotheek onder de LGPL kan wel degelijk functionaliteit uit een eigen octrooi implementeren. Dit octrooi moet dan toch gratis worden gelicentieerd, ook als de bibliotheek niet gewijzigd wordt of slechts als los bestand verspreid wordt.
